Ufuk ÇAĞA
KKTC Merkez Bankası’nın açıkladığı 2014 birinci çeyrek raporuna göre; son bir yılda tahsili geçmiş alacaklar 77 milyon lira artış gösterdi. Bu artışın ardından takipteki alacak miktarı da 565 milyon liraya yükselmiş oldu.
Açıklanan raporla ortaya çıkan tahsili gecikmiş alacaklardaki miktar artışının sebeplerini Ekonomi ve Turizm Bakanı eski bakanı, Mali Müşavir Derviş Deniz ile tanınmış avukatlardan Boysan Boyra ile konuştuk.
Derviş Deniz, gerek bireysel, gerekse işletme harcamalarında gerekli hesaplamaların yapılmadığına dikkat çekerek “önceden görülmeyen harcamalar bir anda karşılarına çıktığı zaman, tüm dengeler alt üst oluyor”dedi. Deniz, bu konuda ilginç örnekler de verdi.
Boysan Boyra ise, bankaların yüksek faiz uygulamasına devam ettiğini belirterek, bunun için yasal önlem alınmasını istedi.
Bütçelerini iyi yapsınlar
KKTC’de şu anda ekonomide herhangi bir daralma veya küçülme olmadığını söyleyen, Ekonomi eski bakanı Derviş Kemal Deniz “takipteki alacak miktarının sürekli olarak artmasının sebeplerinden birisi hem bireysel hem de firmasal bazda yapılan haracamalarda gerekli özenin gösterilmemesidir” dedi. Deniz bu konuda şu ilginç örnekleri verdi:
“Şu anda ülkedeki birçok vatandaş ya kamu veya özel sektörde sabit maaş alıyor. Ve insanlar bütçelerini yaparken taksitlerini ve gıda, elektrik, su vb. gibi sabit harcamalarını hesaplıyorlar ve bunda da yanılıyorlar. Çünkü bizde kötü yerel ve merkezi yönetimlerden kaynaklanan giderleri hiç kimse hesaplamıyor.
Örneğin yollar çukur olduğu için iki yılda bir değiştirilen araba lastiklerini bir yılda değişiyoruz, yine arabalar sürekli çukurlara düştüğü için erken arızalanıyor veya sular akmadığı için her hafta 50 lira tanker parası vereceğimiz hiç hesaplanmıyor. Yine sürekli kesilen elektrik akımı nedeniyle bozulan ve yerine yenisinin alınması gereken elektrikli eşyaları hiç hesaplamıyorlar.
İşte bu kötü yönetimler nedeniyle çıkan sürpriz harcamalar insanları taksitleri ya aksatma ya da hiç ödememe yoluna itiyor. Tabi ki ardından da yüksek faizler nedeniyle bu borçlar artarak katmerleniyor ve ödenemez hale geliyor. Firmalar ise ürünlerini satabilmek için çok hatalı bir yol izleyerek normalde 1, 2 taksitle satılması gereken ürünlere 5, 6 taksit yapıyorlar. Tabi bunu yapıyorlar ama parayı zamanında toplayamadıkları için yeni malı gidip kredi alarak getirebiliyorlar. Ama birçoğu bir süre sonra hem faiz ödemekten hem de alacaklarını tahsil edemediklerinden dolayı tıkanıyorlar ve onlar da borçlarını ödeyemez hale gelebiliyorlar ve takipteki alacaklar da sürekli artıyor.”
Krizden para kazananlar da var
Tarım, hayvancılık, ticaret, hemen tüm kesimlerde mağduriyet yaşandığına dikkat çeken Derviş Deniz şöyle devam etti:
“Tüm kesimlerin bir mağduriyeti vardır. Çünkü herkes hem elektrik, hem su, hem belediye vergisini verecek, hem zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacak, hem geçinecek, hem de taksit ödeyecek. Bu oldukça zordur çünkü bizim ülkemiz gerçekten pahalı bir ülkedir. Ama tüm bu mağduriyetlerin bir de tersi vardır. Ülkede küçük bir kısım bu durumu fırsata çevirmiş durumdadır ve şu anda çok da zorlanmadan büyük paralar kazanmaktadır.
Zaten Merkez Bankasının mevduat oranlarında % 5.4 artış oldu açıklaması da bunun en somut kanıtıdır. Benim şu anda yapılması gerekenlerle ilgili söyleceklerim, herkesin bütçesini daha dikkatli yapması ve ben de dahil seçimlerde dost, ahbap ve tanıdıklara verdiğimiz oyları bundan sonra gerçekten iş yapabilecek kişilere verelim şeklindedir”
Faiz yasası hemen çıkmalı
Avukat Boysan Boyra, Merkez Bankası tarafından açıklanan raporda belirtilen ve takipteki alacakların bir yılda 77 milyon artmasını çok normal bulduğunu belirterek şunları söyledi;
“Meclis’te bir yandan borçları yapılandırma yasası yapılırken bankaların uyguladığı fahiş faizler devam ediyor ve yeni borçlar ortaya çıkıyor. Yani bu yapılandırma yasası kesin çözümü getirecek bir adım değil, yakında 2’inci yapılandırma seneye de 3’ünü yapılandırma yasasını çıkarırlar. Bu sorunu çözecek adım yıllardır değiştiriyoruz denilen ancak bir türlü değişmeyen faiz yasasının değiştirilmesi ile olabilir. Bir an önce şu anda uygulanan anormal faizlerle ilgili yasayı değiştirmeleri gerekir, eğer bunu yaparlarsa yaptıkları taksitlendirme yasası da bir işe yarar, yoksa yaptıkları bu yasanın hiçbir değeri yoktur.
Bankalar yıllardır her 3 ayda bir kredi borçlarına çok fahiş faizler uyguluyorlar, yani faizler serbest bırakıldığından beridir bankalar özgürce istedikleri faizleri uygulayabiliyorlar. İşte yapılacak ilk şey bu fahiş fazilere dur deyecek yasanın bir an önce çıkarılması olmalıdır.”
Nakit para yok
Ülke ekonomisinin kötü durumda olduğunu söyleyen Boysan Boyra şunları kaydetti:
“Her alanda daralma vardır. Eğer dışarıya çıkıp piyasaya bakarsanız bunu hemen görebilirsiniz. Ülkede artık nakit para dönmüyor. Birisi birisine bir çek veriyor, o diğerine veriyor, diğeri de başka birisine veriyor, işte şu anda işler böyle yürüyor.
Ülkede insanların küçük bir kısmı hariç paralarını sadece gıda alımına harcıyor. Artık hasta olan bir adam derdine ya kocakarı ilaçları ile çare arıyor, ya da çok hasta olduğu zaman doktora gidip para veriyor. İnsanların büyük çoğunluğunun durumu artık o kadar kötüdür ki; avukat bile tutmuyorlar, bu sebeple avukatlık ücretleri de düşmüş durumdadır.
Ama tüm bu olumsuzluklara rağmen bu ülkede bu durumdan nemalanan küçük bir azınlık da mevcuttur ve bu azınlık malesef çok bir çaba da harcamadan büyük paralar kazanmaktadır.”