Aytuğ TÜRKKAN
KKTC Devleti’nin çiftçi, hayvancı ve narenciye üreticisine verdiği destek Türk Lirası bazında bir miktar artmakla birlikte, rakamlar dövizle hesaplandığında ciddi bir gerilemenin yaşandığı ortaya çıkıyor.
Merkez Bankası’nın verilerine göre 2008 yılında 85 milyon liralık devlet desteğinin karşılığı 65 milyon dolardı. 2018’de ise 195 milyon TL’ye yükselen devlet desteğinin dolar bazındaki karşılığı 48 milyon dolar olarak hesaplandı. Bu durumda üretici kesime 11 yıl önce verilen destek ile bu yıl için öngörülen mali destek arasında 17 milyon dolarlık bir fark var…
10 yılda gerileme
Diyalog, son 10 yılda üreticiye verilen desteğin dolar karşısında geldiği noktayı araştırdı. Kamu Maliyesi 2008 yılında doğrudan gelir desteği, ihracat ve navlun gibi destekler için 85 milyon TL ayırdı. 2008 yılında dolar lira karşısında 1.29’dan işlem görüyordu. 85 milyon TL’nin dolar karşılığı 65 milyon 891 bin 572’ydi.
Aradan geçen 10 yıl sonrasında bugün dolar TL karşısında 3.98’den işlem görüyor… Hükümetler 2012 yılından sonra üreticiye ödenen teşvikleri sürekli artırsa da bu artış döviz karşısında eriyip gitti.
2018 yılı için üreticiye 195 milyon TL’lik bir kaynak aktarıldı. Bugünün dolar kuruyla bu desteğin karşılığı 48 milyon 994 bin 974’e geriledi.
Üretim maliyetleri dolar bazında sürekli artış göstermesine rağmen 2008 yılında tüm üreticilere devlet 65 milyon 891 bin 572 dolar ödedi. Bu rakam 2018 yılında 48 milyon 994 bin 974 dolara geriledi.
İlaç ve yem malzemeleri gibi yurt dışında ithal edilen tüm ürünlerin fiyatı dövizden dolayı artış gösterirken, üreticilerin aldığı toplam destekte son 10 yılda 16 milyon 896 bin 598 dolar gerileme yaşandı.
2015 yılında dramatik düşüş
2009 yılında üreticiye ödenen 105 milyon TL’lik desteğin dolar karşılığı 67 milyon 741 bin 935 dolardı. 2010 yılında bu rakam TL olarak 100 milyona indirildi. Böylece 66 milyon 666 bin 666 dolar 201 yılında üreticiye ödendi. 2011’de yine 100 milyon TL kamu maliyesinden üreticiye ayrıldı. O günkü dolar kuruyla bu rakamın karşılığı 59 milyon 880 bin 239 dolara geriledi. 2012 yılında yine 100 milyon TL üreticiye ayrıldı. Bu da 55 milyon 555 bin 555 dolar olarak üreticiye yansıdı. 2013’de bu kez 10 milyon TL artırılarak 110 milyon TL ayrıldı. Dolar karşılık 57 milyon 894 bin 736’ydı. 2014 yılında üreticiye ayrılan rakam 130 milyon TL’ye yükselse de rakam sadece 2 milyon dolar attı, 2,19’dan işlem gören dolar nedeniyle rakam 59 milyon 360 bin 730’a yükseldi. Bu yıldan sonra dramatik bir düşüş yaşanmaya başladı. Üreticiye destek 5 milyon TL artırılarak, 135 milyona yükseltildi ancak kur karşılığı bu rakam yaklaşık 10 milyon dolar gerilemiş oldu. 135 milyon TL’nin karşılığı üreticiye 49 milyon 632 bin 352 dolar olarak yansıdı. Bu düşüş ilerleyen yıllarda sürekli devam etti.
En düşük destek 2017’de
2016’da 145 milyon TL’ye yükseltilen devlet desteği 48 milyon 13 bin 245 dolara geriledi. 2017’de de durum farksızdı. Destek 170 milyon TL’ye yükseltilse de üreticiye dolar olarak yansıyan rakam sadece 46 milyon 70 bin 460’tı… Son 10 yılda dolar bazında an az destek 2017 yılında verilmiş oldu.
Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın son 10 yılda üreticiye sağladığı destek tablosu:
DGD VE
YIL DİĞER TEŞEBBÜSLER DOLAR KURU TL KARŞILIK
TOPLAMI
2008 85.000.000 1,29 65.891.572
2009 105.000.000 1,55 67.741.935
2010 100.000.000 1,5 66.666.666
2011 100.000.000 1,67 59.880.239
2012 100.000.000 1,8 55.555.555
2013 110.000.000 1,9 57.894.736
2014 130.000.000 2,19 59.360.730
2015 135.000.000 2,72 49.632.352
2016 145.000.000 3,02 48.013.245
2017 170.000.000 3,69 46.070.460
2018 195.000.000 3,98 48.994.974