Sevgili okyucularımız, bu haftaki konumuz 2018 Mali yılı Bütçesi’nin Gider Gerçekleşmeleri.
Bililindiği üzere 2018 Bütçesi 5,815,000,000 TL olarak yasallaşmıştı. 2018 Mali yılı Bütçe gerçekleşmelerinin Giderler Bacağına bakacak olursak (kaynak: http://www.maliye.gov.ct.tr/maliye/f?p=100:77:0::NO); 
Giderler
•    Toplam giderlerin % 93,76’si harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 99,89),
•    Mahalli giderlerin % 98,41’i harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 100,02),
•    Personel Giderleri % 110,84’ü harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 110,84),
•    Ek mesai Giderleri 2018 mali yılı sonunda harcanan miktar 140,932,722 TL (2017 mali yılının sonunda harcanan miktar 113,667,901 TL), (2017 yılına oranla ek mesai miktarı % 24 artmıştır.)
•    Mal ve Hizmet Alım Giderleri % 106,92’si harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 105,32),
•    Cari Transferler (Maaş ve Benzeri Giderler) %108,76’sı harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 107,97), 
•    Fon Giderleri Toplamının % 100,68’i harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 99,26),
•    Döner Sermaye Giderleri % 107,89’u harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 105,43),
•    TC Yardım ve Krediler Toplamı % 63,31’i harcanmış (2017 mali yılının sonunda % 99,19) (TC-KKTC Ekonomik İşbirliği Protokolünü’nün geç imzalanması sonucunda gerçekleşme geçen yıla oranla epeyi düşüş göstermiştir.).
2018 Mali yılı Bütçe Giderler bacağına baktığımız zaman genel olarak giderlerin 2017 mali yılı gerçekleşmelerine oransal olarak düştüğünü söyleyebiliriz. Bu düşüşü tasarruf olarak algılamak sadece ve sadece yanıltıcıdır. Çünkü bilindiği üzere 2016-2018 “TC-KKTC Ekonomik İşbirliği Protokolünün” “dörtlü koalisyon” tarafından geç imzalanması sonrasında TC’den kullanılacak kaynak kullanılamamış ve Bütçe Toplam Gideri 2017 yılına oranla daha az gerçekleşmiştir. 2018 Mali yılında ek mesai ödemeleri rekor kırmıştır. 2017 mali yılına oranla ek mesai ödemeleri % 24 artarak 140,932,722 TL’ye ulaşmıştır. Bugünlerde “dörtlü koalisyonun” diline doladığı “kamu reformu” sadece ve sadece algı yönetiminden başka bir şey değildir. Bir yıllık zaman diliminden beri icranın başında bulunan dörtlü koalisyon hükümeti “ek mesai” sorununu bile çözemeyerek hazinenin daha fazla ödeme yapmasına engel olamamıştır. Ek mesai sorununu çözemeyen bir hükümetten “Kamu reformu” beklemek sanırım imkânsızı umut etmektir.  2018 mali yılında döviz krizi sonrasında hükümet “tasarruf” tedbirleri altında bir takım yasal düzenlemeler yapmıştı. Bu yasal düzenlemeler sendikalar tarafından kabul görmeyince hükümet geri adım atarak 4 aylık süre için brüt ekmesai ödemeleri üzerinden % 15 kesinti olacak şekilde düzenlemişti. Peki, yapılan bu düzenleme 2019 mali yılı için bitti mi? Bitti ise ekonomik kriz veya 2019 da oluşacak mükellefiyeti özelde Maliyeyi yönetenler genelde ise hükümetin başı nasıl ve ne şekilde ödeyecek. Çünkü 2019 mali yılında 851 milyon olan Bütçe açığı ek mesai konunda önlem alınmaz ise daha da artacaktır.  Bu sorunun rotasyon temelinde aşılması en gerçekci yöntem olarak hala geçerliliğini korusada diğer ülke modelleri de incelenip, paydaşlarla birlikte bir uzlaşı kültürü ile Kamu Maliyesi’nin kanayan yarası olan “Ek Mesai Sorununu” çözebiliriz.
    2018 Mali yılı Bütçe Giderler gerçekleştirmeleri içerisinde yer alan Cari Transferler ödemeleri altında bulunan “Diğer Maaş ve Benzeri ödemeler” ödeneğini 2018 yılında % 404,05 oranında kullanılmıştır. 2017 mali yılı sonunda bu oran sadece % 69,90 idi. 2018 yılında bu oranın bu kadar artmasının ana nedeni 2018 yılı sonu gelinceye dek Devletten emekli olan memurların artması ve emekli sandığı fonundan yapılan ödemenin 145,765,362 TL olmasıdır. Bildiğiniz üzere 2008 yılında emekli sandığı fonu, o dönemin yönetimi tarafından ortadan kaldırılmış ve emekli sandığına ait ödemeler hazinenin sorumluluğuna bırakılmıştı. 
2018 Mali yılı Bütçe Giderler bacağının içerisinde yer alan Fon Giderleri altında bulunan Doğrudan Gelir Desteği ödemelerinin  % 74,29’u kullanılmış, buna karşılık 2017 mali yalınının sonunda kullanılan % 83,58 idi. Bu da Hükümetin çiftçiye, naranciyeciye vb. gibi sektörlere olan mükellefiyetlerini zamanında yapmadığın göstergesidir. Ayıca Toprak Ürünleri kurumunun görev zararları 2018 Mali yılı sonunda geçen yıla oranla artmıştır. Şöyle ki, Tarımsal Kit’ler Görev Zararları ödemelerinin 2018 mali yılı Bütçesi sonunda kullanılan oran % 199,61 iken, 2017 mali yılında bu oran % 157,62 idi.
2018 Mali yılı Bütçe Giderler bacağının gerçekleştirmeleri içerisinde yer alan “TC Yardım Ve Krediler Toplamı” ödeneğinin % 63,31’i kullanılmış. Buna karşılık olarak bu oran 2017 mali yılının sonunda % 99,19 idi. Bu ödeneğin altında bulunan “TC Yatırım” ödeneği 2018 Mali yılının sonunda % 83,96’sı kullanıldı (2017 yılında % 110,01). “Savunma” ödeneği 2018 Mali yılının sonunda % 56,83’ü kullanıldı (2017 yılında % 110,01). “Reel Sektör” 2018 Mali yılının sonunda % 80,23’ü kullanıldı (2017 yılında % 113,59). 7 Ocak seçimleri öncesinde TC’den gelen kaynakların KKTC Ekonomisine hızla kazandırılacağını ( etkin verimli, şeffaf ve hesap verilebilinir) ve ülkedeki alt yapı sorunlarına çare üretileceği vaat edilmişti. Fakat gelinen aşamada Hükümetin “TC Yatırım” ve “Reel Sektör” ödemlerini ülke Ekonomisine kazandırılamadığını görmekteyiz. Hemde ülkedeki Ekonominin bu kadar dar boğazdan geçdiği bu günlerde TC kaynaklarının kullanılamaması son derece düşündürücü hem de üzücüdür. 2019 Mali yılının nerde ise üçüncü ay geçmesine rağmen ortada hala TC-KKTC iktisadi ve Mali İşbirliği Protokolü” yok. Hem Kamu Maliyesi hem de Ülke ekonomisi sos verirken, protokolün ortada olmaması 2019 yılının çok çetin geçeceğinin yegane göstergesidir.
Yukarıda 2018 Mali yılı Bütçesi’nin giderlerine ait dökümleri sizlerle paylaştım. İki gün sonra ise 2018 mali yılı sonunda gerçekleşen Bütçe gelirlerini sizlerle paylaşacağım.