Coronavirüs artışıyla kapanma kararı ve yeni ekonomik paket
Salgın krizi dünyada ve ülkemizde artmaya devam ederken sağlık riski ve kapanma tedbirlerine dayalı olarak ekonomik kriz riski artmaya devam ediyor. Dünya genelinde toplam vaka sayısı 105 milyona yükseldi. 25,8 milyon aktif vaka varken 79 milyon kapanan vakalarda % 3 oranında ölüm yaşandı. Türkiye’de aktif vaka sayıları 2,5 milyona ulaşırken aktif vaka sayısı 87 bin olarak seyrediyor. Güney Kıbrıs’ta ise günlük 100 civarlarında artan aktif vaka sayısı toplamda 29 bine çıkmış durumda. KKTC’de günlük 50 civarlarında aktif vaka sayısında 80’e doğru artış yaşanıyor. Toplam vaka sayısı
2 bin 584’e yükseldi.
KKTC Başbakanı Sn. Ersan Saner 03.02.2021 tarihinde Coronavirüs tedbirlerini ve yeni ekonomik paketi açıkladı. Ardından 04.02.2021 tarihinde ek sıkılaştırılan tedbir kararları çıktı. Bu bağlamda alınan tedbirler ışığında 15 Şubat 2021 tarihine kadar tüm ilçelerde kısmi sokağa çıkma yasağı tam sokağa çıkma yasağına döndü. Tam olarak kapanan sektörler ve sektöre bağlı işsiz kalan çalışanları desteklemek adına yeni bir ekonomik paket açıklandı. Bu çerçevede;
5 Şubat tarihinde bu durumdaki çalışanlara 2.000 TL’lik destek ödemesi yapılacak. 60 bin çalışan için ise haziran ayına kadar sigorta prim desteği uygulanacaktır. Çalışan sayısı 10’a kadar olan işyerlerindeki çalışanların sigorta priminin tamamı, 11-20 çalışan sayısı olanlar için % 50’si, 21 ve üzeri çalışan sayısı olan işyerleri için ise % 30’u devlet tarafından ödenecektir.
İşsiz kalanlar için şubat ve nisan döneminde en fazla 1.500 TL, sosyal yardım alanlara % 15, engellilere ise % 10 artış Covid artışı yapılma kararı alındı. Çalışanlar dışında işletmeler için toplamda 120 milyon TL’lik kredi paketi kullandırılması hedeflendi. Her bir işletme 120 bin TL’ye aşmamak kaydıyla % 15 faiz oranı ile kredi kullanabilecek. Sosyal sigorta kapsamında olan pozitif temaslıların karantina ödeneği verilmesi için yasal düzenleme hazırlanmıştır.
Poliçeler yasası gereğince karşılıksız mührü vurulan çekler için ibraz süresi 15 iş gününden 22 iş gününe çıkarılmıştır. Böylece ibrazda çekin işleme girme süresi 1 hafta uzatılmış oldu.
2021 yılı ilk üç ay içerisinde elektrikte kilovat başına 25 kuruş destek verilecektir.
Para politikası, enflasyon, kurlar ve faizler
ABD Merkez Bankası ölümcül Coronavirüs’ün ekonomiye olumsuz etkilerine karşı faiz oranlarını 03.03.2020 tarihinde 50 baz puan düşürerek % 1 -% 1,25 bandı, ardından 16 Mart 2020 tarihinde ise 100 baz puan indirerek % 0 -% 0,25 bandına çekti. Türkiye Merkez Bankası 2020 finansal yılında 17.01.2020, 20.02.2020, 18.03.2020, 23.04.2020 ve 22.05.2020 tarihlerinde ise beş kez faiz indirimi yönüne gidilerek politika faizinin % 12’den % 8,25’e çekmişti. Akabinde, 25.09.2020 tarihinde ise 200 baz puan faiz artışıyla politika faizini % 10,25’e çıkarmıştı. 20 Kasım 2020 tarihinde ise 475 baz puan faiz artışıyla politika faizini % 15’e çıkardı ve para politikasında sadeleşmeye giderek faiz koridorunu tek orana indirgedi ve tüm fonlamanın politika faizi üzerinden yapılacağını duyurdu. 25.12.2020 tarihinde ise yılsonu faizleri 200 baz puan daha artırarak politika ve fonlama faizini % 17’ye yükseltti.
Türkiye Merkez Bankası yayımladığı enflasyon raporunda döviz artışlarının ve enerji fiyatlarındaki artışın üretici ve tüketici fiyatlarını artırdığına işaret etti. Ocak ayı sonu itibari ile tüketici fiyatlarında yıllık enflasyon % 14,97’ye çıkarken üretici fiyatlarındaki yıllık enflasyon % 26,16’ya tırmandı. Para politikasındaki sıkı duruşun süreceği vurgulandı. Enflasyonla mücadele henüz sonuç vermemişken faiz oranlarının mevcut seviyelerde kalmaya devam ettiği gözlemleniyor.
Türk Lirası lehine pozisyon alan yabancı kurumlar var. Türk Lirası lehine pozisyon alan kurumlar arasında Societe Generale, Citigroup, Bank of Mitsubishi Tokyo gibi bankalar bulunurken, bazı uluslararası yatırımcı kurumlar ise Türk Lirası’nda uzun pozisyon öneriyor. Doğru para politikası ve serbest piyasa dinamiklerine önem verilmesiyle birlikte sene sonundan itibaren Türk Lirası değer kazanmaya başladı. Zira, döviz kurları hafifçe azalırken TL’de % 15 civarı faiz getirisi yatırımcıların kazandırmaya başladı.
Ekonomik beklentiler
Pandemi nedeniyle 2020'nin tamamında bölge ekonomisi yüzde 6.8 daraldı. Coronavirüs aşılamasının yavaş ilerlemesi nedeniyle kısa vadeli ekonomik görünümde zorlu dönemin devam edebileceği belirtiliyor. Perakende ticaret ve hizmetler sektörü karantinalardan en fazla etkilenen sektörler oldu. IMF kriz sonrası Euro Bölgesi ekonomisinin diğer ekonomilerden daha yavaş toparlanabileceği uyarısı yaptı ve Euro Bölgesi için 2021 büyüme tahminini yüzde 4.2'ye düşürdü. Türkiye’nin ise 2020 yılını başa baş noktasında % 0.9 civarında ılımlı hafif bir büyüme ile tamamlaması bekleniyor. KKTC’de ise 2020 yılı ekonominin % 11 - % 15 civarında daraldığı tahminleri yapıldı.
Ekonomik büyüme değil ekonomik gelişme dönemi: Dijital devrim hızlandı
Dünyada dijital devrim 2005 yıllarında zaten başlamıştı. Sanayi devriminden sonra ülke ekonomileri için en büyük devrim dijital devrim olacaktır. Salgın krizi dönemi ise bu devrim sürecini inanılmaz bir şekilde hızlandırmıştır. 2005 yılında İngiltere’de yüksek eğitim alırken elektronik ticaretle satın alımı yapan kişi oranı ABD’de % 5, Birleşik Krallık’ta ise % 10 seviyelerindeydi. 2008’de elektronik ticaret kullanım oranı % 53’e, 2020 yılında ise % 87’ye kadar yükseldi. Online satışlarda müşteri davranışları ve dış faktörlere paralel olarak sert yükseldi ve toplam elektronik ticaret hacmi 3 milyar Sterlinin üzerine çıktı. Elektronik satışlardaki hızlı artış Avrupa Birliği’nde de aynı yükseliş trendini yaşadı. Yapılan tahminlere göre ise 2024 yılına kadar ekonomi içerisindeki Pazar payı artan yönde devam edecektir. Yeni ekonomik faaliyetler tüm dünyada buna göre şekillenirken dijitalleşme çağına ayak uyduramayan şirketler iflas bayrağını çekecek, adapte olamayan şahıslar işsizlikle karşılaşacak ve ülkelerin ise ekonomik rekabet gücü azalacaktır.
