Üniversitelerde ders olarak okutulan oyun teorisi, finanstan politikaya, spordan ticarete günlük hayatımızın her alanına uyarlanabilen bir teoridir. Bu teori en çok Nobel ödüllü matematikçi John Nash ile tanınır.
John Nash’ın hayatını anlatan “Akıl Oyunları” filminin bir sahnesinde oyun teorisinin temeli basit bir şekilde şöyle anlatılır: Dört erkek öğrenci, bir grup genç kızı görür. Hepsi kızların arasından sarışın olanı beğenmiştir. Dördü de gidip sarışın kıza ilgi gösterirse, muhtemelen sarışın kız şımarıp hiçbirine yüz vermeyecektir. Bu nedenle genç erkekler sarışın kızın etrafındaki diğer esmer kızlara kur yapmaya karar verirler. Zira hepsinin amacı, öyle veya böyle bir kız ayarlamaktır. Bu seçim, hem bireysel olarak her delikanlıların amacına ulaşmasını sağlayacak hem de grubun başarı oranını yükseltecektir. Diğer bir değişle rekabet eden tarafların en yüksek hedefe kilitlenip her şeyi kaybetmektense, tüm rakiplerin kârlı çıkacağı ortak bir denge noktası bulmaları diye de anlatabiliriz.
Eğer insanlar kendileri için seçtikleri yolda hep birlikte hareket ederlerse herkes kazanır. Ancak kişi kendisini rakiplerinden korumak için, kendi çıkarları doğrultusunda davranırsa, oyunun sonunda çıkarları doğrultusunda davranan kişi kaybeder.
Oyun teorisi kamu açısından da ele alınarak bazı çalışmalar ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmaların en bilindik olanı mahkûm açmazıdır. Mahkûm açmazı; bireysel menfaatlerle toplumsal menfaat ya da bireysel davranmakla iş birliği yapmak arasındaki muhtemel çelişkiyi ortaya koyan bir çalışmadır. Mahkûmlar açmazı, iki mahkûmun hayali hikayesine dayanmaktadır.
Bir suç işleniyor ve iki suçlu yakalanıyorlar. Bu iki suçlu ifadeleri sırasında birbirleri ile konuşamıyorlar ve önlerinde iki seçenekleri vardır. Birincisi sessiz kalabilir ve hiçbir şey söylemeyebilirler; ikincisi ise birbirlerini suçlayabilirler. Polisler suçlulara bir anlaşma için üç tercih sunar.
•    Hiçbir şey söylemezsen, elimizde çok kanıt olmadığından her ikiniz de üçer yıl hapiste kalır ve üç yıl sonra hapisten çıkarsınız (mahkûmların önceden anlaşmış olmaları şart).
•    Arkadaşını ele verirsen hapiste sadece bir yıl yatar ve bir yıl sonra hapisten çıkarsın. Arkadaşın on yıl hapis cezası alır.
•    Her ikiniz de konuşur ve birbirinizi suçlarsanız, beşer yıl hapis cezası alırsınız.
Mahkûm açmazını coğrafyamızdaki siyasi güncel konuları ele alarak meclise uyarlayacak olursak; meclisteki muhalefet ve iktidar eğer toplumsal fayda için anlaşırlarsa, içinde bulunduğumuz sosyal ve ekonomik sıkıntılar daha kısa zamanda atlatılacaktır (birinci tercih). Eğer muhalefet kendi çıkarlarını düşünür ve iktidarın toplumsal çıkar içermeyen eylemlerine, puan kazanmak adına etkili muhalefet yapmaz ise iktidar kazanacaktır (ikinci tercih). Fakat iktidarın yaptığı eylemlerde toplumsal fayda sağlanması için etkili muhalefet yapılırsa, zaman daha ağır işleyecek ve buna bağlı olarak sosyal ve ekonomik sorunların çözümlenmesi zaman alacaktır (üçüncü tercih).
Oyun teorisi günümüzde büyük devletler ve uluslararası şirketler tarafından kullanılmaktadır. Oyun teorisinde tüm tarafların fayda grafiğinde ortak bir noktanın bulunması gerektiği, tüm stratejilerin bu noktaya bağlı olarak şekillenmesi gerektiği anlatılmaktadır. Ülkeler, şirketler, insanlar veya siyasi partiler günün sonunda elbette kendi çıkarlarını düşünürler. Ancak aynı hedeflere sahip rakip olsanız bile ortak bir anlayış benimsenmediğinde, o gün çıkar gibi görünen sonuçların uzun vadede tarafların zararına olduğu görülecektir.
Herkese güzel bir hafta dileklerimle, iyi pazarlar.