Halk arasında “sosyete uyuzu” şeklinde, farklı bir tip varmış gibi bir isimlendirme olmasına rağmen, böyle bir tipi yoktur. Uyuz kolayca bulaşan ve bulaştıktan sonra deri içinde yaşamını sürdüren bir parazitin yaptığı hastalıktır. Bu parazit, ailesel ekzemada olaya sık olarak karışan ve akar adı verilen parazitlerle akrabadır. Ancak aynı akar değildir.
Oval şekilli olan ve gözle bakıldığında görülemeyen bu parazitin dört çift kısa bacağı vardır. Yaşamak için insana zorunlu olan bu parazit, insandan uzakta 21°C ve %40-80 nemde, 24-36 saat yaşayabilir. Erişkin erkek parazit ve dişi parazit çiftleştikten sonra dişi parazitler derinin altında kazdıkları tünellere yumurtalarını bırakırlar. Yumurtadan 2-4 gün sonra çıkarlar ve 2 hafta içinde erişkin parazitlere dönüşürler. Parazitler 30 dakikadan az bir sürede deriye girebilir. Parazit sayısı 50 gün sonra 25 erişkin dişiyken 100 gün sonra 500 parazite ulaşır.
Uyuz her yaş grubunda, tüm ırklarda ve tüm sosyoekonomik düzeydeki bireylerde görülebilir. Kolay bulaşabilmesi nedeniyle ciddi salgınlar yapabilir. Bu tip salgınlar özellikle bakımevi, çocuk yuvaları gibi kalabalık ortamlarda, hastanelerde, sosyal düzeyi düşük topluluklarda ve immün direnci düşük kişilerde daha sıktır.
Doğrudan temas
Uyuz genellikle kişiden kişiye doğrudan temasla bulaşır. Parazit bir kişiden başka bir kişiye bulaşmak için koku ve ısıyı kullanır. Bu uyarıların yeterli olması için kişilerin cinsel ilişki veya çocuklarda aynı yatakta yatma gibi yakın teması olmalıdır.
Hastalık bulaştıktan sonra belirtilerin görülmesi için 3-6 hafta geçmesi gerekir. Şiddetli kaşıntı genelde hep vardır ve geceleri özellikle artar, sıcak banyo ve duşla şiddetlenir. El parmakları, el bilek iç yüzü, koltukaltı, ayaklar ve kalçalarda kabuklu yaralar görülebilir.
Kadınlarda özellikle meme ucu çevresi, erkeklerde ise cinsel bölgede de yaralar bulunabilir. En karakteristik belirti deride üzerinde siyah noktalar bulunan beyaz çizgiler şeklindeki oluşumlardır.
Tanı için muayene
Uyuzun tanısı çoğu zaman deri ve zührevi hastalıkları uzmanı tarafından muayene ile kolaylıkla konabilir. Tanıda zorlanılan durumlarda deri kazıntısının mikroskopta incelenmesi veya patolojik olarak incelenmesi de gerekebilir.
Uyuzun tedavisinde çoğunlukla deriye sürülen losyonlar yeterli olmaktadır. Uyuz tedavisi yapılırken, aynı evde yaşayan tüm bireylerin, hastalık belirtilerini göstersin göstermesin, tedavi edilmesi oldukça önemlidir. Yakın temas ile bulaşma riski olduğundan, aynı evde yaşayan tüm bireyler etkili bir şekilde tedavi edilmezse, tekrar bulaşma kaçınılmazdır. Bu tedavi ile eş zamanlı olarak giysiler, yatak çarşafları, nevresimler de makinede 60 derecede yıkanmalıdır.
Yıkanamayacak giysiler ve eşyalar ise hava almayacak bir şekilde çantada en az 3 gün süreyle bekletilmelidir. Kaşıntı tedaviden 1 hafta veya daha uzun sürebilir.
