Kuzeyi ve doğusunda İsrail, güneyinde Mısır ve batısında da Akdeniz'in bulunduğu Gazze Şeridi, 2007 yılından bu yana havadan, karadan ve denizden İsrail'in kuşatmasında. Filistinli Militan grup Hamas'ın 7 Ekim 2023 tarihinde cumartesi günü İsrail'e yönelik saldırısının ardından İsrail yetkilileri, Gazze için 'topyekün abluka' kararı aldı, elektrik, gıda, su ve akaryakıt tedarikinin kesileceğini açıkladı. BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Turk, Salı günü yaptığı açıklamada Gazze'deki ablukanın uluslararası hukuka aykırı olduğunu söyledi. İngiliz haber ajansı BBC’nin haberine göre Almanya ve Avusturya ise Filistinlilere yapılan kalkınma yardımının askıya alındığını duyurdu. İtalya, yardımın askıya alınmasının tartışılmaz olduğunu belirtti. İngiltere de Filistin projelerine yönelik yardımlarını gözden geçirdiğini açıkladı. ABD ise açık destekle İsrail’in yanında yer alıyor. Keza ABD Savunma Bakanı Austin, USS Gerald R. Ford Uçak Gemisi Taarruz Grubu'nun Doğu Akdeniz'e hareket emrini verdi. ABD’nin en yeni ve en büyük uçak gemisi USS Gerald R. Ford’un görevleri arasında İsrail’e silah ve mühimmat sağlamak, İran ve Hizbullah'ı izlemek ve caydırmak da yer alıyor…
Orta Doğu riski yükseldi
2008 yılında yaşanan ABD’de yaşanan sub-prime krizini öngören ve doğru tahmin eden New York Üniversitesi Profesörü Nouriel Roubin’i “Orta Doğru Riski” hakkında uyarılarda bulundu. Küresel piyasaların bu riski henüz doğru fiyatlamadığı konusunda endişesini gündeme taşıdı ve çatışmanın yayılma riskinin henüz göz ardı edildiğini vurguladı. Roubini Bloomberg’e verdiği mülakatta “Piyasalar İsrail’in Gazze’yi işgal ettiği ve çatışmanın sınırlı kaldığı senaryoyu fiyatlıyor. Bu nedenle de petrol fiyatları çok etkilenmedi. Roubini petrol fiyatlarında hızlı bir artışın stagflasyonist şoka neden olacağını, bunun da Merkez Bankaları için bir açmaza neden olacağını belirtti.
3 savaş senaryosu
İsrail Birleşmiş Milletler'den (BM) Kuzey Gazze’deki personeli çekmesini isteyerek kara operasyonunun yakın olduğu sinyalini verdi. Sahada tansiyonun yükseldiği görülürken, Bloomberg ekonomistleri üç farklı savaş senaryosu çalıştı. Bu kapsamda değerlendirilen ve analiz edilen 3 senaryo aşağıdaki şekilde özetlenmiştir;
Senaryo 1: Gazze’nin İşgali
Hamas’ın saldırılarının ardından Gazze’ye ağır hava saldırıları düzenleyen İsrail kara harekatına hazırlık sinyalleri veriyor. İsrail ordusu yaklaşık 300 bin personelini Gazze dışında konumlandırmış bulunuyor. Ayrıca Birleşmiş Milletler’in bölgeden artık çekilmesi talep ediyor. Gazze’ye kara operasyonu, sınırlı bölgesel çatışma ve İran’ın petrol üretiminin düşmesi senaryosunda ekonomistler petrolün varil başına 4 dolar yükselmesini, küresel büyümenin 0,1 yüzde puan düşmesini ve enflasyonun 0,1 puan artmasını bekliyor.
Senaryo 2: Çatışmaların Lübnan ve Suriye’ye sıçraması
Bu senaryoda vekalet savaşlarının devam etmesi ve büyük aktörlerin savaşa girmemesi olarak değerlendiriliyor. Bu senaryonun ekonomiler üzerinde etkisi ise sınırlı olacaktır. Yapılan analizler ışığında petrol fiyatlarının 8 dolar artması, Borsaların takip edildiği VIX endeksinde 8 puanlık bir artış olması bekleniyor. Küresel ekonomiye bu sınırlı etkinin ise % 0,3’lük bir daralma ve enflasyona ise % 0,2’lik bir artış getirmesi söz konusu oluyor.
Senaryo 3: İran ve İsrail’in direkt çatışmaya girmesi
Bloomberg ekonomistlerine göre İran ve İsrail’in doğrudan çatıştığı en kötü senaryoda petrol fiyatları 150 doları bulabilir. Bu senaryoda küresel ekonomiden yüzde 1,7 küçülmeyle 1 trilyon dolar silinebilir. Zira savaşın farklı cephelere yayılması enflasyon artışı, petrol fiyatlarının artışından ve faizlerin yükseleceğinden dolayı ekonomik krizleri tetiklemesine kesin gözüyle bakılıyor.
Birçok büyük aktör ülke ekonomilerinin kötüleşmesiyle ve sivil vatandaşların ölümüyle sonuçlanacak bu savaşlardan kaçındığından dolayı 3. Dünya savaşanı sebep olmaması için vekalet savaşları yürütüyor. Zira savaşın yayılması petrol ithalatçısı olan ve yüksek enflasyonu henüz kontrol altına alamamış Türkiye ve KKTC ekonomisi için de büyük bir risk teşkil ediyor. Hem insani açıdan hem de ekonomi açısından savaşanın büyümemesi ve diplomatik yollardan çözüm bulunmasını temenni etmek ve bu yöndeki girişimlerin desteklenmesini sağlamak son derece önem arz ediyor.
