Ada birleşirse ticarete hangi tarafa kayacak?
TC Yardım Heyeti Başkanlığının Lefke Avrupa ve Doğu Akdeniz üniversitelerinden bir grup ekonomiste 2013 te hazırlattığı raporda* bu sorunun cevabını net ve kesin bir biçimde görmek mümkün:
Rum tarafına.
Türklerle Rumlar, kendi bölgelerinde, birbirleriyle hemen hemen hiç temas etmeden kırk yıl kadar ayrı yaşadıktan sonra 2003’te kapılar karşılıklı geliş gidişlere açıldı.
Ve ilginç gelişmeler oldu.
Rumlar Türk tarafına geçişte ve özellikle orada alışveriş yapmakta büyük isteksizlik gösteriler. Kapıların açılmasından 12 yıl sonra protesto olarak Kuzeye geçmeyen binlerce Rum var.
Türkler ise Rum tarafına akın ettiler ve orada keyifle alışverişe başladılar.
Rapora göre 2011 yılında Türk tarafından Rum bölgesine yaklaşık 1,440,000 geçiş olurken Rum tarafından Kuzeye geçiş sayısı 716,000 idi.
Türkler Rumlardan tarafında Rumların Türk tarafında harcadığından iki buçuk misli daha fazla para harcıyor.
Türk ortalama 89 Euro harcarken Rum 36 Euro harcıyor.
Güney Kıbrıs Tüketici Eğilimlerine göre Rumları Kuzey’e daha çok turist gibi geliyorlar. Onları çeken Louis Vuitton gibi taklit ürünler, doğal ve tarihi güzellikler ve casinolardır.
Türkleri Rum tarafına cezbeden ise Güney’deki mal ve hizmet kalitesini Türk tarafından üstün olmasıdır.
Türkler Rum tarafında alışveriş yaparken harcadıkları paranın siyasi veya ekonomik boyutunu hesaplamamaktadırlar. Yani, “Türk’e para kazandıracağıma Rum’a kazandırıyorum,” şeklinde düşünmemektedirler. Güneyde alışveriş yapan bir kişi Türk tarafında herhangi bir şekilde vatan hainliğiyle damgalanmamaktadır.
Rumlar için durum bunun tersidir.
Araştırmacılar, Kuzeyden neden daha fazla alışveriş yapmadıklarını sorduklarında Rumlar “Alışveriş merkezlerinin uzaklığı,” yanında şu sebepleri göstermişlerdir:
• * Güneydeki esnafı korumak;
• *Kuzeydeki esnafa para kazandırmamak;
• *Kuzeyden alışverişi Rum toplumun onaylamaması.
Türkler ise Güney’de alışveriş yapmayı şu nedenlerle tercih etiklerini söylediler:
• *Güneyde bizde olmayan çok amaçlı alışveriş merkezleri var,
• *Güney daha ucuzdur,
• *Ürün çeşitliliği daha çekicidir,
• *Hizmet sektörünün daha gelişmiştir,
• *Satılan ürünlerin bizdekinden daha kalitelidir,
• *Orada sunulan mal ve hizmetlere daha çok güveniyoruz.
Türkler Güney’in, özellikle park yeri, temizlik, modern görüntü, kalite, fiyat, mağazaların düzeni, fiziksel çekicilik ve müşteriye davranış açısından çok daha iyi olduğunu düşünüyor.
Araştırmacıların vardığı sonuç Türk tarafından “Güney’e önemli ölçüde kişisel ticaret kayması olduğu(dur).”
Bu eğilim, muhtemel bir çözümden sonra ticaretin önündeki bütün engeller kalkacağı için, güçlenerek devam edecektir.
Kıbrıslı Türklerin, kendi bölgelerinde üretilen veya dışarıdan getirtilen tarım v.s. ürünlerin kalitesi ve güvenirliği konusunda “yaygın kaygıları vardır.”
Şöyle ki, diyor araştırmacılar, KKTC’de “üretilen ürünlerin standartlarını oluşturacak idari ve kurumsal yapı olmadığı gibi gerek ithal edilen gerekse üretilen tarım ürünlerine ilişkin insan sağlığı konusunda haklı kaygılar bulunmaktadır. Tarım ürünleri için gerekli tahlil ve denetimlerin olmadığı, sanayi ve tarım ürünlerinde CE, ISO ve HACCP gibi belgelerin olmaması, sertifikasyon ve markalaşma surecinin başlamaması, Gıda Güvenliği ve Hal yasası gibi mevzuatların oluşmaması düşük kalite ve güven algılamasına neden olmaktadır. Bunun yanında, tüketici haklarının korunması bağlamında satış̧ sonrası hizmetler ve garanti sisteminin etkin islemediği yönünde de kanaat oluşmuştur...”
Çözümden sonra Türk tüccarların karşılaşacağı sorunlara nasıl çare üretileceği konusunda KKTC Ticaret Odası’nın bir çalışması yoktur.
Bu nedenle, bazıları Kıbrıs Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Phidias Pilides ile birlikte çözüme destek aramak için Avrupa’yı dolaşan Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Fikri Toros yanında celladı ile dolaşan bir mahkuma benziyor.
YARIN: TÜRKİYE’NİN KIBRIS’TA YAPTIĞI EN BÜYÜK HATA
