Geçen haftayı İngiliz edebiyatının en büyük aşk ve erotizm şairi olan John Donne’ın (1572-1631) biyografisini okuyarak geçirdim.

Kitabı, Donne’ın hayatını çok merak ettiğim için değil Katherine Rundell yazdığı için aldım.  

İyi yazarlar var, kötü yazarlar var, sıradan yazarlar var. Bir de yazdıkları hem güzel hem de neredeyse fiziki bir tat veren yazarlar var. 

Oxford Üniversitesi’nde Rönensans edebiyatı konusunda kürsüsü olan Rundell bu sonuncu kategoridedir. 

Ününü çocuk kitapları yazarak kazandı, ama ben onu London Review of Books Dergisi’nde yazdığı (ve aşırıp yazılarıma konu ettiğim) harika orijinallikteki hayvan yazılarından tanıdım ve sevdim. 

Rundell’in büyükler için yazdığı ilk kitap, neden büyüklerin de masal okuması gerektiğini anlatan kısacık bir eserdi. Kısa bir süre önce yayımlanan ve büyük övgü alan Donne hakkındaki kitabı – Super Infinite, Süper Sonsuz - ikincisidir. 

Donne üst tabaka bir aileden geldi, ama Protestan bir ülkede Katolik olduğu için hayatının büyük bir bölümünde iyi bir baltaya sap olamadı. Dini inançları için akrabalarının hapse düştüğünü, idam edildiğini gördü. Ailesinin iznini almadan asil bir kadınla evlendiği için hapse atıldı. Hürriyetine kavuştuktan sonra on yıl kadar, daha çok başkalarının ianeleri ile yaşadı. On altı yıllık evlilikleri süresince eşi Anne 12 çocuk doğurdu. Sonuncu doğumunda kendi de bebeği de öldü ve birlikte gömüldüler. 

Sonunda Donne, Protestanlığı kabul etti ve hayatının son on yıl kadarını St Paul Katedrali’nin baş rahibi olarak geçirdi. Binlerce kişinin dinlemeye geldiği vaazları onu İngiltere’nin en ünlü din adamı yaptı. Bu görevde zengin oldu.

Ona atfedilen belki de en ünlü söz, “Kimse ada değildir, (kendi başına bütün olan, herkes kıtanın bir parçasıdır)” sözleri bir vaazındandır.

Bugün İngiltere’nin Shakespeare’e (1564-1616) eşit en büyük şairlerinden biri sayılmasına rağmen yaşadığı zaman öyle addedilmiyordu. Ne de o büyük bir şair olduğunu düşünüyor, öldükten yüzyıllarca sonra belki de yazıp unuttuğu şiirlerinin akademik toplantılarda didik didik edileceğini aklından geçiriyordu.

Yaşarken el yazması şiirleri dostları ve şiir tutkunu kişiler arasında elden ele dolaştı. Yazdığı şiirlerin kopyalarını saklamıyor, orijinalini bir dostuna yolluyordu. Dostu da bu dörde katlanmış, yıpranmış kâğıt parçalarını başka dostlarına ve dostlarının dostlarına pas ediyordu. Donne bir ara şiirlerini toplamaya çalıştığında beceremeyecek “Onları toplamaya harcadığım gayret yazmaya sarf ettiğimden büyük oldu,” diyecekti.  

Donne’ın şiirlerine, birkaçı hariç, bir yakınlık kuramamam anlamakta güçlük çektiğim için oldu. Bu sorun bana has değil. Rundell onun bazı şiirlerini anlamak için bir hafta uğraşmak gerektiğini yazıyor.

“Donne’ı okumaktan alınan zevk bir kasayı zorla açmaktan alınan zevke benzer, ki o da öyle olmasını istiyordu,” diye yazdı.

Şiirleri kitap hâlinde ilk defa öldükten iki yıl sonra yayımlandı.

Hayatının değişik dönemlerinde dâhi, hovarda, asker, şair, hapishane kuşu, dilenci, dalkavuk, papaz olan Donne “İnsan dünyanın ihtiva ettiğinden, hayır, olduğundan, daha çok parçalara ve kısımlara sahiptir,” derken kendini anlatıyor olmalıydı.