Şihab el Din el Nuveyri 1316 yılı civarında “okumanın küheylanına binmek üzere,” Memlûk Sultan’ının hizmetinden ayrıldı.
Sarayın taşınmaz mallarını idare ediyor, bürokratik işlere bakıyordu.
Küheylan ona “itaat etmeyi belleyince” el Nuveyri Kahire’de öğrendiklerini kâğıda dökmeye başladı.
Alçak gönüllü bir girişim değildi onunki: Amacı, gökyüzünün çapından, cinsel iştahı artıran karışımlara kadar, o gün var olan bütün bilgileri bir kitapta toplamaktı.
Adem Peygamberin ilk hapşırmasından, deve kuşunun unutkanlığına kadar her konuyu içine alacak olan kitabı bittiğinde 9,000 sayfayı bulacaktı.
Kitabı okumadım. Kitabı özetleyen, yeni çıkmış İngilizce kitabı da okumadım.*
Bu kitabı gözden geçiren bir yazı okudum.** Ondan öğrendiğime göre, eğer okumuşolsaydım şunları öğrenecektim:
Yıldırım bir perinin şaklattığı kırbaçtır.
Yağmur damlaları gökyüzünde ilk oluştuklarında deve büyüklüğündedirler; bulutlar süzgeç işlevi görmese dünyadaki her şeyi yıkarlar.
Kayan yıldızlar, Tanrı’nın meleklerle konuşmasını gizlice dinleyen şeytanlara karşı kullandığı silahtır.
İnsanın, yılın her günü için 360 kemiği, 360 damarı vardır.
Kişinin muhakeme yeteneği aya benzer: Büyür ve küçülür, gider ve geri gelir.
Gül yapraklarından bir yatakta yatmak cinsel arzuyu azaltır.
Kızgın bir Habeş gergedanının saldırısından kurulmanın yöntemi ağaca tırmanmak ve kulağına işemektir.
Tavşan denizi görürse ölür.
Dişi kaplanı gebe bırakan rüzgardır. Bu nedenledir ki koştuğunda ona kimse yetişemezve kimse onu avlayamaz.
Rüzgârın hamile bıraktığı diğer hayvanlar şunlardır: Kısrak, tavuk, akbaba.
Bunlara ve kitaptaki birçok şeye gülüp geçmek mümkün ama bunu yapmadan önce, 500 yıl sonra bugün inandığımız bir çok şeye de gülünüp geçileceğini düşünmek gerek.
Beş yüz yıl beklemeye bile gerek yok.
Daha 50 yıl önce psikiyatristler homoseksüelliğin bir hastalık olduğuna emindiler.
Bugün Çin’de sayısız insan kaplan, gergedan gibi hayvanların kemiklerinden veya boynuzlarından elde edilen tozun mucizevi özellikleri olduğuna inanıyor.
Kainat gerçekten büyük bir patlama sonucunda mı meydana geldi?
Aspirin kalp hastalarına iyi geldiği doğru mu?
Yetişkin bir erkeğin günde 3 litre, yetişkin bir kadının 2,2 litre su içmesi gerektiğinin palavra olduğunu kaç kişi biliyor?
*
Bugün, doğru olduğuna inanılan bir çok şey zamanın sınavından geçecek sağlamlığa sahip değildir. (Bu gerçek bütün bugünler için geçerlidir.)
İnsanın gerçeğe ulaşma gücü çıraysa ipe sapa gelmeze inanma kudreti orman yangınıdır.
El Nuveyri’nin eseri Müslümanların hurafeye iltifat etmediği bir çağın ürünüdür. Ve
14. Yüzyılda İslam dünyasında yazılan yüzlerce ansiklopedi, antoloji, sözlük, vakayiname, inceleme vesaireden sadece biridir.
El Nuveyri’nin kitabını önemli kılan, içerdiği bilgilerin zamanın sınavından geçip geçemediği değildir.
Şu soruları sordurmasıdır:
Nerede o altın çağ şimdi, o altın çağı yaratan özgür düşünce ortamı ve o eserleri yaratan Müslümanlar?
El Nuveyri’den 700 yıl sonra Müslümanların yolu nasıl Boko Haram’a, Taliban’a, IŞİD’e, Suriye’ye, Yemen’e, Dindar-Bir-Nesil-Yaratacağız’a çıktı?
-
* The Ultimate Ambition in the Arts of Erudition / Shihab al-Din al-Nuwayri, çeviren Elias Muhanna
**https://www.lrb.co.uk/v39/n23/anna-della-subin/if-the-hare-sees-the-sea
