Dikkatli okuyucularımın fark etmiş olabilecekleri gibi, gazetedeki yazılarımda aynı zamanda akademik iktisatçı olan Amerikalı özgürlükçü-anarşist düşünür Robert Higgs’ten (d. 1944) sık sık alıntı yapıyor veya onun kısa makalelerinin bazılarını Türkçeye çevirip kendi web sayfamda yayımlıyorum. Bunların tamamına yakını baskıcı ve yağmacı özelliğiyle devletin nasıl bireysel özgürlüğün en büyük düşmanı olduğunu veya devletin ekonomiye müdahalesinin hem etkin olmadığını ve refah kaybına yol açtığını, hem de kişisel özgürlük alanına haksız bir müdahale teşkil ettiğini anlatan makalelerden oluşmaktadır.
Bugün de Profesör Higgs’i 2013 tarihli kısa bir yazısıyla sütunuma misafir ediyorum. Devletin ekonomiye müdahalesini sahte bir doktorun hasta tedavi etmeye kalkmasına benzeten bu kıssanın ilginizi çekeceğini umuyorum:
‘’Adamın biri rutin kontrol için doktoruna gider. Doktor üstünkörü bir muayeneden sonra ona doktorun tavsiye ettiği bir tedaviye başlamazsa kısa sürede çalışamaz hale geleceğini söyler. Adam ‘bana kaça mal olacak doktor?’ diye sorunca da, doktor ’Maalesef biraz pahalı olacak. Şimdiden sana toplam maliyetin ne olacağını tam olarak söyleyemem, ama bu tedaviyi almazsan kısa zamanda durumun daha da kötüye gidecek’ diye cevap verir.
Doktorun tavsiyesine güvenerek, tedaviyi reddetmenin] felâket olacağına inanan adam tedaviyi kabul eder, ama tedavi masraflarını ödemek için de sahip olduğu bazı mallarını satmak ve büyük borca girmek zorunda kalır.
Ancak tedaviden sonra adam eskisinden daha kötü hisseder. Bu nedenle tekrar doktoruna gider, doktor hastalığının nüksettiğini ve aynı tedaviyi tekrar alması gerektiğini, aksi halde muhtemelen öleceğini söyleyince adam korkuya kapılır. Bu arada doktor geçen seferki gibi tedavinin kaça mal olacağını önceden bilemeyeceğini söyler.
Böylece adam tedaviyi finanse etmek için daha fazla şeyini satar ve daha fazla borca girer. Tedavinin tamamlanmasından kısa süre sonra adam şaşkınlıkla daha da kötü hisseder ve doktor kendisine hastalığının yine nüksettiğini ve yeniden tedaviye başlamak zorunda olduğunu, aksi halde kısa sürede öleceğini söyler.
Adam kalan eşyalarını da satar, artık borç alabilecek durumda da olmadığından yakınlarından rica minnet para temin eder ve üçüncü defa tedaviye başlar. Tedavinin bitiminde doktor bir kere daha durumunun iyileşmediğini, onun için dördüncü defa tedaviye girmek zorunda olduğunu söyler.
Ancak bu sefer adam tamamen yıkılmıştır ve her an ölebileceğini kabullenir. Bunun üzerine kişisel işlerini sıraya koyar, yakın dostları ve aile üyeleriyle mümkün olduğunca çok zaman harcar ve ölümü bekler.
Fakat adam ölmez. Aslında bir yıl sonra halâ hayattadır ve tedavilerden sonra olduğundan çok daha iyi hisseder. Böylece, herkesin şaşkın bakışları altında tekrar çalışmaya dönünce iyi hisseder ve hayatını alma tehlikesi olan bir hastalık kendiliğinden bir şekilde düzeldiği için de şanslı olduğunu düşünür.
Normal, mutlu ve sağlıklı bir on yıllık çalışma hayatından sonra malî durumu düzelmiş olan adamın merakı galip gelir ve başka bir doktora (yaşlı bir Avusturya’lı* doktora) gider. Doktor onu baştan ayağa muayene ettikten sonra şöyle der:
‘Sizde kesinlikle herhangi bir sorun yok; tedavilere başlamadan önce ciddî bir rahatsızlığınız olduğuna dair hiçbir belirti de görmüyorum. Öyle görünüyor ki size yanlış teşhis konmuş, yok yere tedavi sürecine girmişsiniz ve tedaviler sizi hasta etmiş. Onun için, tedaviler durunca da eski normal sağlıklı durumunuza dönmüşsünüz.’
(Bu kıssa ekonomiye devlet müdahalesi hakkındadır.)
* Yazar burada iktisattaki ‘’Avusturya ekolü’’ne telmihte bulunmaktadır.
(Robert Higgs, ‘’ Don’t Rely On a Quack Doctor’’, March 5, 2013; https://www.independent.org/article/2013/03/05/dont-rely-on-a-quack-doctor/)