1974 yılına gelindiğinde Kıbrıs’ın siyasi ve fiili durumu ABD açısından için hiç de parlak bir manzara vermiyordu. Amerikalılar adadaki üslerin kullanılmasından öte, artık bu üslerin varlığını ve İngilizler’in elinde kalıp kalmayacağını dert etmeye başlamıştı. Bu kötü durum karşısında ABD 1974 yılı içerisinde üsleri İngiltere’den devralabilmenin bir provasını da yapmıştır. O yıl Baf’taki üsse yanaşan bir ABD savaş gemisi büyük çapta protestolara neden olur.
Kıbrıs Halkı’nın üslerde Amerikan varlığına hiç de hazır olmadığını gören ABD, Acheson tarzı bir bölünmüşlüğü gerçekleştirmekten başka çaresi kalmadığını çok daha iyi anlamaya başlar. Adadaki üslerin taşıdığı hayati önem karşısında ABD için artık, adanın parçalanarak ikiye bölünmesi ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yapısının da bu anlamda olağandışı bir olayla sarsılması gerekiyordu. Çünkü askeri üslerin varlığının teminat altına alınabilmesi için ABD açısından başka bir çıkış yolu görünmüyordu.
Grivas, Rodos Mason Locası Büyük Üstadı’nın girişimleri ve yardımıyla 1971 yılında Kıbrıs’a geri döner. Grivas’ın varlığı üzerine Kıbrıslı Rumlar arasındaki sağ-sol ve Makarios-EOKA B çatışması ciddi bir tırmanışa geçer. Yine bu dönemde Othello Mason Locası üyesi olan R.R.Denktaş’ın da Kıbrıslı Türkler üzerindeki liderliği ve kontrolü da gün geçtikçe pekişmektedir (Denktaş 1973’de cemaat başkanı seçilecektir).
Ocak 1974’te Grivas’ın ölmesiyle ABD bir sarsıntı daha geçirir. Adadaki önemli ve güçlü bir müttefik ortadan kalktığı için Amerikalılar yeni bir endişeye kapılırlar. Ancak kısa sürede bu sıkıntı aşılır ve Yunan Cuntası tarafından Grivas’ın yerine adaya gönderilen Nikos Sampson ile bu sorun aşılmış olur. Kıbrıs Gizli Servisi 1974 başlarında Nikos Samson ile CIA eski Kıbrıs masası şefi olan Eric Neff’in buluştuklarını tespit eder.
CIA, Atina’daki Cunta aracılığıyla Kıbrıs’ta Makarios’a muhalif olan EOKA B isimli yasadışı gizli örgüte para ve silah yardımı yapmaktaydı (Makarios tarafından kurulan EOKA A isimli örgüt ise silah yerine sosyal ve ekonomik araçlar kullanarak Türkler’in adadan dışlanması için faaliyet göstermekteydi). Önce Grivas sonra da Sampson’un lideri olduğu bu örgüt, aldığı dış yardımlar sayesinde giderek güçlenmekte ve direkt olarak Makarios’u hedef alan politikalar izlemeye başlar.
EOKA B ayrıca Türkler’e karşı da silahlı eylemlerini sürdürmeye devam ediyordu. EOKA B, bir yandan siyaseten hedefine aldığı Makarios ile uğraşırken diğer taraftan da Makarios yanlılarına gözdağı vermek amacıyla silahlı saldırılar düzenlemekte; keza Türkler’e karşı da silahlı eylemlerine devam etmekteydi. Bu örgüt deyim yerindeyse ABD’nin adadaki jandarması olarak görev ifa ediyordu.
Muhalefetin şiddetini ve silahlı saldırıların dozunu artıran EOKA B, Makarios için artık gerçek ve yakın bir tehlike arz etmekteydi. Bu tehlikenin büyüklüğünü anlayan Makarios, Nisan 1974’te EOKA B’yi yasa dışı örgüt olarak ilan ederek üyelerini tutuklamaya ve silahlarına da el koymaya başlar. ABD ile Yunan Cuntası, Makarios’un bu hamlesi karşısında çok şaşırırlar ve EOKA B’yi kaybetme noktasında telaşa düşerler. Ancak Kıbrıs’taki mevcut Milli Muhafız Ordusu’nun kontrolü halen Yunanlı subayların elindeydi.
Bu orduyu yöneten ve kontrol altında tutan subaylar Yunan Cuntası’na gönülden bağlıydı ve oradan gelecek bir emirle Makarios’u her an devirmeye hazırdılar. Nisan 1974’te Kıbrıs Hükümeti EOKA B’nin Yunanistan tarafından yönetildiğini ve bu konuda yılda 2.5 milyon dolar örgüte para akıtıldığını açıklamıştı.
Devamı haftaya Perşembe günü….