Özgül Gürkut MUTLUYAKALI (TAK)

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde 2013 yılında sanayi, sağlık ve turizm alanında 20 proje, teşvik belgesi alarak bir takım kolaylıklar ve indirimlerden yararlanırken, ülke ekonomisine de yatırım, üretim ve istihdam alanında katkı yapıldı.

2001-2013 arasında teşvik belgesi verilen toplam proje sayısı ise 465’e yükseldi. 13 yıldaki bu projeler 5 milyar TL’ye yakın sabit yatırımı ve 30 bin istihdamı öngörüyor.

TAK muhabirine açıklama yapan Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) Ekonomik Planlama Daire Başkanı Ödül Muhtaroğlu, 2013’te 20 projeye teşvik belgesi verdiklerini; 2001-2013 arasındaki 13 yılda toplam teşvik belgesi rakamının ise 465’e yükseldiğini söyledi.

2013’te 14 sanayi, 4 hastane, 2 otel

2013 yılında 14’ü sanayi, 4’ü özel hastane, 2’si de turizm yatırımı (otel) olan 20 teşvikli projenin toplam sabit yatırım miktarı 61 milyon 971 bin 17 TL olarak öngörülüyor.

Tümü de Kıbrıslı Türk yatırımcılara ait olan bu yatırımlarla 339 kişiye iş imkanı yaratılacak.

23 teşvik değerlendiriliyor

Sanayi dalındaki teşvikli yatırımlar, “mobilya, PVC kapı-pencere, araç lastik geri dönüşüm projesi, donmuş gıda, yem fabrikası, tahin helvası üretimi, çelik-karkas üretimi, et ürünleri” gibi alanlarda yapılacak

2013 yılında DPÖ’ye yapılan 23 teşvik başvurusundan bazılarıyla ilgili değerlendirmeler sürüyor. Başvurular arasında pet şişe-pet bardak üretimi, çimento üretimi, mantar üretim tesisi, atık yağların dönüşümü, zeytinyağı fabrikası, sofralık zeytin işleme, enginar işleme bakliyat-kuruyemiş-kahve paketleme, otel ve marina inşası gibi projeler yer alıyor.

Krize rağmen yatırım sürüyor

DPÖ Ekonomik Planlama Daire Başkanı Ödül Muhtaroğlu, her türlü ambargo ve izolasyona rağmen KKTC yatırımcısının “üretime inanan, yeni teknolojileri takip eden, çalışkan, kendini geliştiren, her türlü olumsuzluk ve engele rağmen umudunu yitirmeyen, mücadelesini İmajbet sürdüren, dünyaya örnek olabilecek kimliğe sahip olduğunu” söyledi.

Ödül Muhtaroğlu, yatırımcıların, sık sık yaşanan ekonomik krizlere karşın ülkesine, vatanına, toprağına yatırım yapmaktan hiç vazgeçmediğini vurguladı.

Teşviklerde ayrım yapılmıyor

Ülkedeki teşvik mevzuatının ticareti değil, katma değer yaratan üretim ağırlıklı projeleri teşviklendirdiğini vurgulayan Muhtaroğlu, teşviklendirmede yerli-yabancı veya şirket-şahıs ayrımı yapılmadığını; yatırımın teşvik alabilmesi için “yatırım fizibilite formu doldurulması, şahsın veya şirketin ekonomik durumunu yansıtan bilgi ve belgelerin sunulması” gerektiğini söyledi.

Değerlendirmede, yatırımın ekonomiye, istihdama katkısı, kârlılık, geri ödeme süresi gibi kriterlere bakıldığını kaydeden Ödül Muhtaroğlu, Çevre Dairesi’nden çevresel etki değerlendirme ön raporu ve raporu veya uygunluk yazısı, Şehir Planlama Dairesi’nden imar mevzuatına uygunluk yazısı veya planlama onayı belgesi, ilgili bakanlıktan olumlu görüş alınmasının şart olduğunu anlattı.

Bu şartlardan herhangi biri eksik veya olumsuzsa teşvik belgesi vermediklerini ifade eden Muhtaroğlu, teşvik belgelerinin süreli verildiğini ve en çok 3 kez uzatılabildiğini; sürenin de yatırımın niteliğine göre değiştiğini belirtti.

Teşvik belgesiyle sağlanan avantajlar

Muhtaroğlu’nun verdiği bilgiye göre, teşvik belgesi almaya uygun bulunan projelerin yararlandığı avantajlar şöyle:

“Yatırım indirimi: Teşvik belgesi almayan yatırımlarda yüzde 50 vergi indirimi uygulanırken, teşvik belgeli yatırımlar İskele ve Güzelyurt ilçelerinde yüzde 200; Lefkoşa, Gazimağusa ve Girne’de ise yüzde 100 indirimden yararlanıyor.

Yüzde 0 KDV

İthal edilecek veya yerli üretimi bulunan inşaat malzemesi, demirbaş, mefruşat, makine teçhizatta gümrük ve fon muafiyeti ve yüzde 0 KDV oranı uygulanıyor.

Bina ve inşaat ruhsatından muafiyet, sermaye artırımında indirimli pul vergisi ve bankalardan ipotek karşılığı kredi kullanacaklarsa harçta indirim (10 binde 1 ödenir) sağlanıyor.

Yatırımcı kredi kullanacaksa, teşvik belgesiyle Kalkınma Bankası’na başvuru hakkı kazanıyor.”

Yüzde 60’a kadar kredi

DPÖ Ekonomik Planlama Daire Başkanı Ödül Muhtaroğlu, kendilerinden teşvik belgesi alan yatırımcıların, Kalkınma Bankası’na kredi başvurusu yapması halinde, Banka uygun görürse düşük faizli, uzun vadeli kredi kullanabildiğini söyledi.

Muhtaroğlu, DPÖ’den teşvik belgesi alan projelerde, toplam yatırımın yüzde 60’ına kadarki rakamı yazarak kredi başvurusu için uygunluk verdiklerini belirtti.

Fona geri ödemeler sürüyor

Alınacak makine, teçhizat ve demirbaşın yeni olması gerektiğini belirten Muhtaroğlu, DPÖ bünyesindeki fonun da 3 yıl geri ödemesiz, yüzde 10 yıllık faizle 2008’e kadar yatırımcılar için kullanıldığını, şimdi kredilerin geri ödemelerinin başladığını; fonda yeterli para birikince yeniden yatırımcıların kullanımına sunulacağını, aracı banka işlemlerini ise yine Kalkınma Bankası’nın yapacağını anlattı.

Muhtaroğlu, kalkınmada öncelikli bölgelerde yatırımcılardan aranan öz kaynak oranının yüzde 20; diğer bölgelerde ise yüzde 40 olduğunu kaydetti.

Yıllara göre teşvik dağılımı

DPÖ Ekonomik Planlama Daire Başkanı Ödül Muhtaroğlu’nun verdiği bilgiye göre, bugüne dek teşvik belgesi alan 465 projenin yıllar itibarıyla dağılımı şöyle:

2013’te 20, 2012’de 17, 2011’de 21, 2010’da 31, 2009’da 26, 2008’de 28, 2007’de 32, 2006’da 56, 2005’te 57, 2004’te 40, 2003 37, 2002’de 97, 2001’de (3 ay) 3.

2001’den 2013 sonuna kadar teşvik belgesi alan toplam 465 projeyle yapılan sabit yatırım miktarı 4 milyar 951 milyon 327 bin 823 TL olarak öngörüldü.

13 yılda 798 başvuru

13 yılda yapılan 798 başvurudan 465’i teşvik belgesine bağlanırken, bazıları reddedildi, bazılarıyla ilgili değerlendirmeler ise sürüyor.

Bu projeler hayata geçtiği zaman 30 bin civarında kişiye istihdam olanağı sağlaması öngörülüyor.

DPÖ, teşvik belgesi verdiği projelerde yatırım bitmemişse, 3 defaya kadar uzatma yapabiliyor. Ancak ikinci uzatmaya olumlu yanıt verilebilmesi için yatırımın yüzde 75’inin gerçekleşmiş olması şartı aranıyor.

Hangi ilçeye ne kadar teşvik verildi

DPÖ’nün 2001-2012 döneminde teşvik belgesi verdiği 445 projenin bölgelere göre dağılımına göre, 179’u Lefkoşa, 93’ü Girne, 82’si Mağusa, 56’sı İskele, 32’si Güzelyurt’taki yatırımlar teşvik belgesi alırken, “genel” başlığına giren 3 yatırım daha bu sürede teşviklendirildi.

238 sanayi, 134 turizm, 44 eğitim...

Yine bu sürede, teşvik belgeli yatırımların 238’i sanayi, 134’ü turizm, 44’ü eğitim, 17’si sağlık, 5’i haberleşme, 4’ü ulaştırma ve 3’ü de basın-yayın alanında yapıldı.

2001-2012 arasındaki teşvik belgeli turizm yatırımlarıyla sektöre 47 bin 255 yatak kazandırılması öngörüldü.