Makine Mühendisleri Odası Başkanı Ayer Yarkıner, ülkede, hiçbir binanın pandemi şartları düşünülerek tasarlanmadığını ve buna uygun iklimlendirme ile donatılmadığını belirterek, “Bu nedenle binaların mevcut halleri ile kullanımı yüksek risk taşımaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
Makine Mühendisleri Odası, Sağlık Bakanlığı Pandemi Bilim Kurulu kararlarına ilave olarak, hastane başhekimleri, idare amirleri ve otel/tesis müdürleri/toplu taşıma aracı yöneticileri/okul müdürlükleri tarafından alınabilecek ilave tedbirler açıkladı.
Odanın başlıklar halinde sıraladığı ilave tedbirlerden bazıları şunlar:
Negatif basınçlı izolasyon odası:
1. Sağlık Bakanlığınca tüm hastaneler için bünyesinde makine mühendisi de görevlendirilecek şekilde Pandemi Yönetim Planı Oluşturulmalıdır. Pandemi Yönetim Planı merkezinde görevli makine mühendisi hastanenin havalandırma ve iklimlendirme tesislerinin özelliklerini tespit ederek, bulaş azami korunması için gerekli tedbirleri makine mühendisleri ile koordine ederek, belirlemeli ve uygulamalıdır.
2. Pandemi Yönetim Planı uygulanmasından hastane başhekimi, tesis/otel genel müdürleri sorumlu olmalıdır.
3. Yeni yapılacak hastanelerin kapasitesinin en az %3’ü kadarı DIN 1946-4 standartlarına uygun izolasyon odası olarak tasarlanmalıdır,
4. Yeni yapılacak olan pandemi hastanesi; mimarisi, inşaat mühendisliği, elektrik mühendisliği ve makine mühendisliği alanlarındaki pandemi standartlarına uygun olmalıdır. Bina, teknik donanım, mimari, yangın güvenliği, havalandırma/iklimlendirme teknik özellikleri KTMMOB denetiminden geçmelidir.
5. Oda servise alınmadan önce dezenfektasyon işleminin yapılması sağlanmalıdır. Oda en az 2 saat havalandırıldıktan sonra yeni hasta kabulü yapılmalıdır.
6. % 100 taze hava ile çalışan sistemlerde üfleme ve emiş hızlarını, virüs dağılmasını engellemek için minimum seviyede tutmak gerekmektedir,
7. Zorunlu olmadıkça resirküle klima sistemleri çalıştırılmamalıdır, çalıştırılması zorunlu olan alanlara taze hava miktarı artırılmalıdır (pencereler açık olmalı)
8. Tavan ve taşınabilir vantilatörler kullanmayın çünkü oda havasını aşırı derecede hareketlendirerek virüs dağılımına sebep olacaktır,
9. Kuru hava enfeksiyon riskini artırmaktadır bu nedenle sistemde % 40-60 oranında nem kalması sağlanmalıdır,
10.Soğuk buhar veren sistemler legionella riski nedeniyle kullanılmamalıdır,
11. Üstten üflenen ve üstten çekilen havalandırma sistemlerinde virüs dağılım riski vardır. Bu nedenle bu sistemler zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır kullanılması halinde üstten üflemenin mümkün olduğunca düşük hızda olması sağlanmalıdır,
12. Pandemi döneminde mümkün olması halinde hasta odaları negatif basınçlı olacak şekilde iklimlendirme sisteminde önlem alınmalıdır,
13. Yeni inşa edilecek tesislerde %100 dış hava iklimlendirme sistemleri ya da pandemi senaryolarına göre tasarlanmış sistemler tasarlanmalıdır,
14. Havalandırmanın yetersiz olduğu ortamlarda pencereler açık tutulmalı varsa duman tahliye fanları çalıştırılmalıdır,
15. Covid 19 hastalarının kullandığı odalarda sistemde HEPA filtresi olması halinde, değişimleri özel koruyucu elbiselerle yapılmalıdır, değiştirme işlemine başlanmadan önce %10 seyreltilmiş çamaşır suyu veya dezenfektan ile temizlik/yıkama yapıldıktan sonra değişim işlemine başlanmalıdır,
16. Tüm hastaneler, oteller, toplu yaşam/kullanım alanları, askeri tesisler iklimlendirme sisteminin güvenli kullanımı için pandemi risk önleme heyetince periyodik olarak denetimleri yapmalıdırlar.
B ) Diğer cihaz ve sistemlere ait önlemler
1. Otellerde, marketlerde vb. yerlerde bulunan tüm hava perdeleri kapalı konumda tutulmalıdır.
2. Otellerde bulunan Fan-coil, VRV- VRF, ısı pompası, split klima iç üniteleri vb. gibi iç hava sirkülasyonu yapan cihazlar kullanılmamalı veya aşağıdaki tedbirler alınarak çalıştırılmamalıdır.
Mevcut cihaz ve sistemlerde,
a. HEPA filtre kullanılarak, hava sirkülasyon yönleri kontrol edilerek, bulaş riski minimum seviyede tutulacak şekilde bu cihazlar kullanılabilir.
b. Sistemlerde UV-C lambalar uluslararası standartlara uygun olmak ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde tedbir alınmak kaydıyla, virüsleri yok edecek şekilde gerekli süre ve şiddette uygulanmak koşulu ile kullanılabilir.
c. Mahal tipi hava temizleme cihazları uluslararası standartlara uygun olmak ve virüsleri yok edecek şekilde hava hızları uygulanmak koşulu ile hava sirkülasyon yönleri kontrol edilerek bulaş riskini minimum seviyede tutacak şekilde kullanılabilir. Mekân havasının saatteki değişimi miktarları proje literatürlerindeki değerlere göre belirlenmelidir.
3. İçeride çalışan bulunmayan (Server odası, UPS odaları v.b.) mekânlardaki iç üniteler çalıştırılmaya devam edilebilir.
4. Havalandırma tesisatlarında mümkün olduğunca hava türbülansının az olacağı çözümlere gidilmelidir. Mümkün ise üstten üfleme, yer seviyesine yakın yerlerden emiş yapılması hava türbülansını önleyecektir.
5. İç ortam nem seviyesi %40 ile %60 aralığında tutulmalıdır.
6. WC aspiratörleri 7/24 kesintisiz çalıştırılmalıdır.
7. WC'lerde lavabo bataryaları, pisuar muslukları, sıvı sabunluklar el değmeden (fotoselli, dizden, ayakla kumandalı olarak) çalışmalıdır. Ana Kapılar el değmeden açılacak şekilde çalışır olmalıdır (veya el tutamakları sürekli dezenfekte edilmeli) ve sürekli dezenfekte bulundurulmalıdır. Hava ile çalışan el kurutma sistemleri kapatılmalı ve kâğıt havlular kullanılmalıdır. Klozetlerde tek kullanımlık klozet örtüleri kullanılmalıdır (Mümkünse el değmeden otomatik değişen tipler). WC kabinlerine mutlaka dezenfektan ve tuvalet kâğıdı konulmalı ve sık sık kontrol edilmelidir.
8. WC'lerde, sifonu çekmeden önce klozet kapakları kapatılmalıdır.
9. Alaturka WC'ler kullanıma kapatılmalıdır.
10. Tesiste gri su sistemi varsa; toplanan hatlar gri su sistem tankına değil kanalizasyona gönderilmelidir. Gri su ile beslenen hatlara temiz su hattından by-pass hattı çekilmelidir. Veya gri su sisteminin çıkışında eğer yoksa UV-C lamba hücresi vb. dezenfeksiyon sistemi eklenmelidir.
11. Pandemi sürecinde uzun süre kapalı olan ve ara verilerek değişik zamanlarda çalıştırılan sistemlerde olası diğer bakteri ve mantar risklerine dikkat çekilmelidir. Su depoları, soğutma kuleleri, rezervuar gibi alanlarda uygun önlemler alınmalı, tesisat temizliklerinin yapılması önerilmelidir.
12. Otellerde açık otopark alanı yeterli ise kapalı otoparklara araç alınmamalıdır. Açık otopark alanı yeterli değilse ve kapalı otopark kullanılacak ise araç girişine araç dezenfeksiyon havuzu tesis edilmelidir. Kapalı otoparkta egzoz aspiratörleri sürekli çalıştırılmalıdır.
13. Otellerin misafir, ziyaretçi, çalışan ve mal giriş kapılarında hijyenik paspaslar konumlandırılmalıdır.
14. Otoparklara verilen iç mahal egzoz çıkışları var ise bu atış hatları dış ortama kadar taşınmalıdır.
D) Mutfaklar:
1. Egzoz aspiratörlerinin çalışması esnasında, egzoz debisinin %80’i oranında taze hava takviyesi yapılmalıdır. Egzoz aspiratörü ile taze hava aspiratörü eş zamanlı çalıştırılacak şekilde önlem alınmalıdır.
2. Mahallerden çekilen egzoz ile yakın bir yerden mutfak hava beslemesi yapılıyorsa egzoz hattı mutfaktan çıkarılarak uygun şartlarda atmosfere atılmalıdır.
3. Mutfak klima santrali ayrı olarak planlanmış olmalıdır. %100 taze havalı olarak çalışacak bu klima santrali sürekli çalıştırılmalıdır.
4. Pişirme ünitelerinin üzerindeki davlumbazlar her gün kullanımı bittikten sonra dezenfekte edilmelidir.
5. Cihazların önlerinde paslanmaz çelikten tavalı ve sifonlu ızgaralar olmalıdır.
6. Sebze ve meyveler elle değil sebze yıkama makinası ile yıkanmalıdır.
7. Mutfak –personel giyinme alanları –personel duş-WC alanları-depolar –mutfak ana giriş kapısı ile diğer mahallerden ayrılmış olmalıdır. Bu alana yetkilendirilmiş personel dışında kişilerin girişleri engellenmelidir.
8. Mutfak girişinde hijyenik paspas oluşturulmalıdır.
9. Servis alanında eğer yoksa garson el yıkama alanı oluşturulmalı ve diz kontrollü ya da ayaktan kumandalı fotoselli su ve sabun dağıtıcı otomatiklerle donatılmış olmalıdır.
10. Ürünlerin hazırlanması ve servisi esnasında kullanılan malzemelerin bulaşıkları mutlaka bulaşık makinesinde minimum 60˚C’de yıkanmalıdır.
11. Mutfak personel üniformaları ve ayakkabı/terlikler günlük olarak minimum 60˚C sıcak suda temizlenmelidir.
12. Soyunma kabinlerinde varlık sensörlü UV-C’lerle önlem alınmalıdır.
F) Toplu taşıma araçları:
1.Toplu taşıma araçlarının pandemi döneminde bulaş riski tedbirlerine uygunluğu için Makine Mühendisleri Odası’ndan teyit alınmalıdır.
2. Toplu taşıma araçlarında yolcu taşıma bölümünün havalandırılması için araç tavanında ki havalandırma kapakları tam (zemine paralel olarak ) açık tutulacaktır, açılı olarak açılmamalıdır.
3. Ayakta yolcu taşınmamalıdır. Taşınmak zorunda kalınması halinde her yolcu arasında asgari 1 metre mesafe bırakılmalıdır.
4. Her hizmet periyodu sonrasında araç dezenfekte edilmeli ve havalandırılmalıdır. Toplu taşıma araçlarında klima çalıştırılmamalı, yan pencere üzerinde bulunan sürmeli havalandırma pencereleri açık tutulmalıdır.
