Aytuğ TÜRKKAN

   Ülkemizde yaşanan ekonomik kriz giderek derinleşiyor. Diyalog’un elde ettiği bilgilere göre; şahıs ve kurumlara 27 milyar Türk lirası kredi dağıtan bankaların ‘tahsili gecikmiş Alacakları’ da 2 milyar liranın üzerine çıktı. Ekonomik çevreler, bunun oldukça yüksek bir rakam olduğuna dikkat çekiyor.
   Pandemi nedeniyle kredi taksitlerinin hükümet tarafından 3 ay süreyle ertelendiğini anımsatan ekonomik çevreler, buna karşın geliri düşen veya tamamen gelir kaybına uğrayanların ödeme yapamadığını belirterek ‘yeniden yapılandırma’ öneriyor.

Kredinin yüzde 7.87’si geri ödenmedi
KKTC Merkez Bankası’nın güncellenen verilerine göre; bankaların kişi ve kurumlara yönelik kullandırdığı kredilerin toplamı (brüt krediler + gayrinakti krediler) Mayıs 2020 itibari ile tam tamına 27 Milyar 101 milyon 632 bin 254 TL. 
Kredilerin toplamı KKTC’nin 2020 bütçenin 3 katı büyüklüğünde. Ancak kullandırılan kredilerin geri bankaya dönüşünde sıkıntılar yaşanıyor. Ve rakamlar bu sıkıntıların her geçen gün büyüdüğünü gösteriyor. Mayıs 2020 itibarıyla verilen kredilerin geriye dönüşünce yani bankacılık dilinde tahsili geçişmiş alacakların toplam rakamı tam olarak 2 milyar 29 milyon 27 bin 439 TL. Bu da kullandırılan kredilerin yüzde 7.87’sinin geri bankalara dönmediği gerçeğini ortaya koyuyor. 

Pandemi başlangıcı büyük artış 
Covid-19 gerçeği ile yüzleştiğimiz Nisan ayında bir anda TGA’da 200 milyon TL’lik bir artış yaşandı. Ocak’ta 1 milyar 727 milyon 864 bin 273 TL, Şubat’ta 1 milyar 784 milyon 343 bin 956 TL, Mart ayında 1 milyar 812 milyon 656 bin 886 olan TGA, pandeminin başladığı Nisan ayında bir anda 2 milyar 21 Milyon 997 bin 542 TL’ye yükseldi. 
KKTC Merkez Bankası’nın sitesindeki bankacılık verileri 2010 yılından itibaren yayınlanmaya başladı. 
Diyalog haber merkezinin 2010’dan 2020’ye kadar mayıs ayı verilerini dikkate alarak hazırladığı haberde,  Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA)’da sürekli artış olduğu gerçeği ortaya çıktı. 2010 yılının Mayıs ayında TGA 510 milyon 112 bin 616 TL iken, bu rakam her geçen yıl sürekli artış gösterdi. 2011 yılında TGA 536 milyon 845 bin 676’ya, 2012’de 615 milyon 680 bin 74 TL’ye, 2013’te 646 milyon 292 bin 655’e,  2014’te 790 milyon 516 bin 255 TL’ye, 2015’te 777 milyon 3 bin 529 TL’ye yükseldi. 

2016’da bir milyar sınırını aştı
Her yıl istikrarlı bir artış eğiliminde olan tahsili gecikmiş alacaklar 2016 ve 2019 yılında büyük artışlar yaşandı. 2016’da bir anda 200 milyonun üzerinde bir artışla TGA 1 1 milyar sınırını aştı. TGA, 2016’da 1 milyar 22 milyon 578 bin 499 TL’ye, 2017’de 1 milyar 61 milyon 344 bin 169 TL’ye,  2018’de 1 milyar 191 milyon 972 bin 39 TL’ye çıktı. 

Döviz krizi 
2018 yılının ağustos ayında yaşanan döviz krizi 2019 Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA) rakamlarında dikkat çekici bir artışa neden oldu. 1.5 milyar seviyesini geçen TGA, ekonomideki daralmanın da boyutunu gösterdi. 2019 yılında TGA bir anda 1 milyar 566 milyon 94 bin 981 TL’ye yükseldi. Bu hızlı yükseliş 2020’de de devam etti. 2020 yılının mayıs ayında yine büyük bir artışla TGA 2 milyar sınırını aştı. Mayıs 2020’de TGA tam tamına 2 milyar 29 milyon 27 bin 439 TL’ye çıktı. 

Buğrahan’dan öneri: Borcu olanlar yapılandırmaya gitmeli
Diyalog gazetesi ekonomi yazarı Ertuğrul Buğrahan, gazetedeki makalesinde rakamları vererek, vatandaşlara önerilerde bulundu. 
Buğrahan, şunları belirtti: “KKTC’de ise 5 aylık dönem sonunda tahsili gecikmiş alacaklar yani yasal takibe giren krediler % 17,46 oranında artarak 2 milyar TL’yi aşmış bulunmaktadır. Kredi taksitlerinin ödenmesinin 3 aylığına durdurulması kararı ile Haziran 2020 sonuna ötelenmesi kararına rağmen bireysel kredilerde % 13,46 oranında, ticari kredilerde ise % 18,75 oranında batık kredilerde artış yaşanmıştır. Dolayısı ile kredi borçlularının yasal takibe girmemesi için banklarıyla yeni dönemdeki ödeme güçlerine göre faiz, para birimi ve vade hususlarında yapılandırma yönüne gitmeleri hem kendileri hem de bankacılık sektörü açısından önem arz etmektedir.”